-
1 latus
latus eris, n [PLAT-], the side, flank: cuius latus mucro petebat: lateri adcommodat ensem, V.: si tetigit latus acrior, nudged, Iu.: lateris dolore consumptus, pleurisy: lateris vigili cum febre dolor, Iu.: utne tegam Damae latus, walk beside, H.: servi claudit latus, gives the wall to, Iu.: negotia circa saliunt latus, encompass, H.: a senis latere numquam discedere, never leave his side.—The side, body, person: latere tecto abscedere, unharmed, T.: Penna latus vestit, tenet, O.: fessum longā militiā, H.—Of speakers, the lungs: nobilitatus ex lateribus et lacertis tuis: legem bonis lateribus suadere.—Of things, the side, flank, lateral surface: terra angusta verticibus, lateribus latior: latus unum castrorum, Cs.: Illyricum, coast, Iu.: castelli, S.: tum prora avertit et undis Dat latus, the ship's side, V.: ubi pulsarunt acres latera ardua fluctūs, O.: Nudum remigio, H.—Of an army, the flank, wing, side: equites ad latera disponit, on the wings, Cs.: latere tecto abscedere, with flank protected, i. e. safely, T.: latere aperto, the flank exposed, Cs.: ne in frontem simul et latera pugnaretur, Ta.: latere inde sinistro petit, farther to the left, O.: a tergo, a fronte, a lateribus tenebitur, on the sides: ab utroque latere, Cs.: ab latere adgredi, L.: ex lateribus ceteros adgreditur, S.—Fig., the person, life: regi latus cingebant, attached themselves closely, L.: lateri adhaerere gravem dominum, was pressing upon them, L.: addit eos ab latere tyranni, the intimates, L.* * *Ilata -um, latior -or -us, latissimus -a -um ADJwide, broad; spacious, extensiveIIside; flank -
2 latus
1.lātus, a, um, adj. [old Lat. stlātus, Paul. ex Fest. p. 313; Sanscr. root star-, strnāmi = sterno; Gr. stor- in stornumi, stratos; Lat. sterno, stratus, torus; cf. strāges, struo; not connected with platus, nor with 3. lātus = tlêtos], broad, wide.I.Lit.:B.fossa,
Cic. Tusc. 5, 20, 59:mare,
id. Verr. 2, 4, 46, § 103:via,
id. ib. 2, 4, 53, §119: agri,
id. Rep. 5, 2, 3:clavus,
Quint. 11, 3, 138 (v. clavus):umeri,
Verg. A. 9, 725; cf.:artus barbarorum,
Tac. A. 2, 21:lati et lacertosi viri,
broad-shouldered, Col. 1, 9, 4; Cic. Rep. 6, 20, 21:rana bove latior,
Phaedr. 1, 24, 5:palus non latior pedibus quinquaginta,
Caes. B. G. 7, 19:latissimum flumen,
id. ib. 2, 27:latissimae solitudines,
id. ib. 6, 22:comesse panem tris pedes latum,
Plaut. Bacch. 4, 1, 8:fossae quindecim pedes latae,
Caes. B. G. 7, 72:areas latas pedum denum facito,
Col. 2, 10, 26:populi,
Verg. A. 1, 225:moenia lata videt,
id. ib. 6, 549:latis otia fundis,
id. G. 2, 468: ne latos fines parare studeant. Caes. B. G. 6, 21:ager,
Liv. 23, 46:orbis,
Hor. C. 1, 12, 57:terrae,
Ov. M. 2, 307:lata Polyphemi acies,
wide eye, Juv. 9, 64.— Neutr. absol.:crescere in latum,
to increase in width, widen, Ov. M. 1, 336.— Absol.:per latum,
Vulg. Ezech. 46, 22:in lato pedum centum,
Lampr. Alex. Sev. 26, 7.—Transf., poet., for proud, swelling (cf. Eng. vulg. spreading):II.latus ut in circo spatiere,
that you may stalk along largely, proudly, Hor. S. 2, 3, 183:lati incesserunt et cothurnati (histriones),
Sen. Ep. 76, 31. —Trop.A.In gen., broad, wide, wide-spread, extended (mostly post-Aug.):B.vox,
Quint. 11, 3, 82; cf.:verba,
pronounced broadly, Cic. de Or. 3, 12, 46:gloria,
widespread, Plin. Ep. 4, 12, 7:lato Murrus caligat in hoste,
Sil. 1, 499:interpretatio,
broad, not strict, lenient, Dig. 22, 1, 1:culpa,
great, ib. 50, 16, 213; 11, 6, 1 fin.:fuga,
a kind of banishment, whereby all places are forbidden to the exile but one, ib. 48, 22, 5.—In partic., of style, diffuse, detailed, copious, prolix:1.oratio Academicorum liberior et latior (opp. Stoicorum oratio astrictior et contractior),
Cic. Brut. 31, 120:latum atque fusum,
Quint. 11, 3, 50:latiore varioque tractatu,
id. 7, 3, 16:latiore quadam comprehensione,
id. 2, 5, 14:genus orandi latum et sonans,
Tac. H. 1, 90:Aeschines his latior et audentior,
Quint. 12, 10, 23.— Hence, adv.: lātē, broadly, widely, extensively; with longe, on all sides, far and wide, everywhere.Lit.:2.late longeque diffusus,
Cic. Leg. 1, 12, 34:omnibus longe lateque aedificiis incensis,
Caes. B. G. 4, 35:minus late vagari,
id. ib. 1, 2:regnare,
Just. 13, 7:populus late rex,
Verg. A. 1, 21; cf.:diu Lateque victrix,
Hor. C. 4, 4, 23:cladem inferre,
Tac. H. 3, 23.— Comp.:latius demum operaest pretium ivisse,
Plaut. Most. 3, 2, 156:itaque latius quam caedebatur ruebat (murus),
Liv. 21, 11:possidere (agros),
Ov. M. 5, 131:metui,
Tac. A. 12, 43. — Sup.:ager latissime continuatus,
Cic. Agr. 2, 26, 70:quam latissime possint, ignes faciant,
Nep. Eum. 9, 3.—Trop.: ars late patet, widely. Cic. de Or. 1, 55, 235:2.Phrygiae late refer primordia gentis,
Ov. H. 17, 57.— Comp.:latius loquuntur rhetores, dialectici compressius,
Cic. Fin. 2, 6, 17: quod [p. 1042] pateat latius, of rather extensive application, Cic. Off. 3, 4, 19:latius perscribere,
Caes. B. C. 2, 17:uti opibus,
more lavishly, Hor. S. 2, 2, 113.— Sup.:fidei bonae nomen latissime manat,
Cic. Off. 3, 17, 70:latissime patere,
id. ib. 3, 17, 69.lătus, ĕris, n. [cf. Gr. platus; Lat. lăter, Latium, plautus or plotus], the side, flank of men or animals.I.Lit.:2.ego vostra faciam latera lorea,
Plaut. Mil. 2, 1, 2: quid conminatu's mihi? Con. Istud male factum arbitror, quia non latus fodi, id. Aul. 3, 2, 4:occidisse ex equo dicitur, et latus offendisse vehementer,
Cic. Clu. 62, 175:cujus latus ille mucro petebat,
id. Lig. 3, 9:laterique accommodat ensem,
Verg. A. 2, 393; Quint. 2, 13, 12; 11, 3, 69; 118:laterum inclinatione forti ac virili,
id. 1, 11, 18: vellere latus digitis, to twitch one by the side (in order to attract attention), Ov. A. A. 1, 606; cf.:si tetigit latus acrior,
Juv. 7, 109:tum latus ei dicenti condoluisse... dieque septimo est lateris dolore consumptus,
pleurisy, Cic. de Or. 3, 2, 6; so,lateris dolor,
Cato, R. R. 125; Cels. 2, 7; 8; Plin. 21, 21, 89, § 155:lateris vigili cum febre dolor,
Juv. 13, 229; cf.:laterum dolor aut tussis,
Hor. S. 1, 9, 32: artifices lateris, i. e. those who make skilful side movements or evolutions, ballet-dancers, Ov. A. A. 3, 351:latus tegere alicui,
to walk by the side of one, Hor. S. 2, 5, 18:claudere alicui,
Juv. 3, 131; and:mares inter se uxoresque contendunt, uter det latus illis (sc. pantomimis),
Sen. Q. N. 7, 32, 3.—Of animals:equorum,
Lucr. 5, 1324:cujus (equi aënei) in lateribus fores essent,
Cic. Off. 3, 9, 38.—Of orators, the lungs:3.lateribus aut clamore contendere,
Cic. de Or. 1, 60, 255:quae vox, quae latera, quae vires, etc.,
id. Verr. 2, 4, 30, § 67:ut lateris conatus sit ille, non capitis,
Quint. 1, 11, 8; cf.:lateris pectorisve firmitas an capitis etiam plus adjuvet,
id. 11, 3, 16; so id. 11, 3, 40:dum vox ac latus praeparetur,
id. 10, 7, 2; 11, 3, 13:voce, latere, firmitate (constat orator),
id. 12, 11, 2:neque enim ex te umquam es nobilitatus, sed ex lateribus et lacertis tuis,
Cic. de Sen. 9, 27:cum legem Voconiam voce magna et bonis lateribus suasissem,
id. ib. 5, 14:illa adhuc audaciora et majorum, ut Cicero existimat, laterum,
Quint. 9, 1, 29.—Poet., in mal. part., Lucil. ap. Non. 260, 30; Ov. H. 2, 58; 19, 138; Prop. 2, 2, 12:B.lateri parcere,
Juv. 6, 37.—Transf., in gen.1.The side, flank, lateral surface of a thing (opp. frons and tergum;b.v. h. vv.): collis ex utraque parte lateris dejectus habebat et in frontem leniter fastigatus paulatim ad planiciem redibat,
on each side, Caes. B. G. 2, 8; cf. Plin. 17, 23, 35, § 202:terra angusta verticibus, lateribus latior,
Cic. Rep. 6, 20, 21:latus unum castrorum,
Caes. B. G. 2, 5:insula, cujus unum latus est contra Galliam,
id. ib. 5, 13:et (Fibrenus) divisus aequaliter in duas partis latera haec (insulae) adluit,
Cic. Leg. 2, 3, 6.—Of a maritime country, the coast, seaboard:Illyricum,
Juv. 8, 117:castelli,
Sall. J. 93:tum prora avertit et undis Dat latus,
the ship's side, Verg. A. 1, 105:ubi pulsarunt acres latera ardua fluctus,
Ov. M. 11, 529:nudum remigio,
Hor. C. 1, 14, 4; id. Epod. 10, 3:dextrum (domus),
id. Ep. 1, 16, 6:mundi,
id. C. 1, 22, 19:crystallus sexangulis nascitur lateribus,
surfaces, Plin. 37, 2, 9, § 26.—Of an army, the flank, Tac. Agr. 35:reliquos equites ad latera disponit,
Caes. B. G. 6, 7:ex itinere nostros latere aperto aggressi,
id. ib. 1, 25; cf. id. ib. 2, 23 fin.:ad latus apertum hostium constitui,
id. ib. 4, 25:ne simul in frontem, simul in latera, pugnaretur,
Tac. Agr. 35.—So in fighting: latus dare, to expose one's side or flank to the adversary, Val. Fl. 4, 304 (v. II. A. infra).—Esp. freq.: a (ab) latere, on or at the side or flank; a or ab lateribus, on or at the sides or flanks (opp. a fronte, in front, before, and a tergo, at the back, behind):c.a tergo, a fronte, a lateribus tenebitur,
Cic. Phil. 3, 13, 32:a fronte atque ab utroque latere cratibus ac pluteis protegebat,
Caes. B. C. 1, 25 fin.; id. B. G. 2, 25:ab omni latere securus,
Amm. 16, 9, 3:ab latere aggredi,
Liv. 27, 48:disjectos ab tergo aut lateribus circumveniebant,
Sall. J. 50 fin.:ne quis inermibus militibus ab latere impetus fieri posset,
Caes. B. G. 3, 29:Sulla profligatis iis, quos advorsum ierat, rediens ab latere Mauris incurrit,
Sall. J. 101, 8: si ex hac causa unda prorumperet, a lateribus undae circumfunderentur, Sen. Q. N. 6, 6, 4:a lateribus, a fronte, quasi tria maria prospectat,
Plin. Ep. 2, 17, 5.—Less freq. with ex:d.latere ex utroque,
Lucr. 2, 1049:ex lateribus aggredi aliquem,
Sall. C. 60:tribus ex lateribus (locus) tegebatur,
Hirt. B. Alex. 28, 4:ex alio latere cubiculum est politissimum,
Plin. Ep. 2, 17, 10:omni ex latere armorum molibus urgeri,
Amm. 19, 7, 7.—With de:2.de latere ire,
Lucr. 6, 117.—Without prep.:alio latere,
Tac. A. 3, 74.—Poet. (pars pro toto), the body:II.penna latus vestit, tenet,
Ov. M. 2, 376:nunc latus in fulvis niveum deponit harenis,
id. ib. 2, 865; cf. id. ib. 3, 23;14, 710: forte,
Hor. Ep. 1, 7, 26:fessum longā militiā,
id. C. 2, 7, 18:credidit tauro latus,
id. ib. 3, 27, 26:liminis aut aquae Caelestis patiens latus,
id. ib. 3, 10, 20.—Trop.A.In gen.: in latera atque in terga incurrere, to attack the sides, i. e. the unguarded points, Quint. 9, 1, 20:B.aliena negotia centum Per caput et circa saliunt latus,
encompass on every side, Hor. S. 2, 6, 34:ut a sems latere numquam discederem,
never left his side, Cic. Lael. 1, 1; cf.: aliquem lateri alicujus adjungere, to attach to his side, i. e. to give him for a companion, Quint. 1, 2, 5; so,alicui latus dare, of a client,
Sen. Q. N. 7, 32, 3 (cf. B. 1. infra):lateri adhaerere gravem dominum,
hung about them, threatened them, Liv. 39, 25:Illyriorum rex, lateri ejus haerens, assiduis precibus promissa exigebat,
Just. 29, 4, 8; cf.:Agathocles regis lateri junctus, civitatem regebat,
id. 30, 2, 5:circumfusa turba lateri meo,
Liv. 6, 15.—Esp.:sacpe dabis nudum latus,
expose, Tib. 1, 4, 52:la. tus imperii nudum,
Flor. 3, 5, 4:nec adulatoribus latus praebeas,
expose yourself, lay yourself open to, Sen. Q. N. 4 praef.: latere tecto abscedere, i. e safe, unharmed, Ter. Heaut. 4, 2, 5:hic fugit omnes Insidias nullique malo latus obdit apertum,
Hor. S. 1, 3, 59:ex uno latere constat contractus,
on one side, Dig. 19, 1, 13 fin.; so ib. 3, 5, 5:nulla ex utroque latere nascitur actio,
ib. 3, 5, 6, § 4.—In partic.1.To express intimacy, attachment:2.latus alicui cingere,
to cling to, Liv. 32, 39, 8; esp. in the phrase: ab latere, at the side of, i. e. in intimate association with (rare, and perh. not ante-Aug.):ab latere tyranni: addit eos ab latere tyranni,
Liv. 24, 5, 13; Curt. 3, 5, 15; cf.:ille tuum, Castrice, dulce latus,
your constant associate, Mart. 6, 68, 4.—Relationship, kindred, esp. collateral relationship (post-Aug.):3.quibus (liberis) videor a meo tuoque latere pronum ad honores iter relicturus,
Plin. Ep. 8, 10, 3:sunt et ex lateribus cognati ut fratres sororesque,
Dig. 38, 10, 10, § 8:ex latere uxorem ducere,
ib. 23, 2, 68:latus omne divinae domus,
Stat. S. 5 praef.: omnes personae cognatorum aut supra numerantur, aut infra, aut ex transverso, sive a latere... a latere, fratres et sorores, liberique eorum; item parentium fratres et sorores liberique eorum, (Ulp.) de Grad. Cogn. 2 ap. Huschke, Jurisp. Antejust. p. 530.lātus, a, um, Part., v. fero. -
3 nudus
nūdus, a, um, adj. [for nugdus; root nag-, nig-, to make bare; Sanscr. nagna, naked; cf. Germ. nackt; Eng. naked], naked, bare, unclothed, uncovered, exposed.I.Lit.A.In gen.:(β).membra nuda dabant terrae,
Lucr. 5, 970 Lachm. N. cr. (not nudabant):tamquam nudus nuces legeret, in ventrem abstulisse,
Cic. de Or. 2, 66, 265:nudus membra Pyracmon,
Verg. A. 8, 425:nuda pedem,
Ov. M. 7, 183:capite nudo,
bareheaded, Sall. J. 94, 1:pedibus nudis,
Hor. S. 1, 8, 24:costae nudae tegmine,
Sil. 5, 449.—Esp., without the toga, in one's tunic:nudus ara, sere nudus,
Verg. G. 1, 299; Petr. 92; Aur. Vict. Vir. Illustr. 17; cf. Drak. ad Liv. 3, 26, 9.— Unarmed, unprotected:in maximo metu nudum et caecum corpus ad hostes vortere,
his defenceless back, Sall. J. 107, 1; Liv. 5, 45, 3.—Prov.: vestimenta detrahere nudo, i. e. to get something out of one who has nothing, or to draw blood from a stone, Plaut. As. 1, 1, 79.—Of things:silex nuda,
not covered with turf, Verg. E. 1, 15:ensis,
id. A. 12, 306:sedit humo nudā,
Ov. M. 4, 261:et quodcumque jacet nudā tellure cadaver,
on the bare ground, unburied, Luc. 6, 550; so of unburied bodies, id. 8, 434; Stat. Th. 8, 73:nudum nemus,
leafless, Sen. Herc. Oet. 281.—With gen.:B.loca nuda gignentium,
bare of vegetation, Sall. J. 79, 6:nudus Arboris Othrys,
Ov. M. 12, 512. —In partic.1.Stripped, spoiled, vacant, void, deprived, or destitute of, without.(α).With abl.:(β).urbs nuda praesidio,
Cic. Att. 7, 13, 1:praesidiis,
Liv. 29, 4, 7:nudus agris, nudus nummis,
Hor. S. 2, 3, 184:nudum remigio latus,
id. C. 1, 14, 4; Sil. 16, 46.—With ab:(γ).Messana ab his rebus sane vacua atque nuda est,
Cic. Verr. 2, 4, 2, § 3.—With gen.:(δ).mors famae nuda,
Sil. 4, 608.—Absol.:2.heri quod homines quattuor In soporem conlocāstis nudos,
Plaut. Am. 1, 1, 147:partem istam subselliorum nudam atque inanem reliquerunt,
Cic. Cat. 1, 7, 16.—Poor, needy, destitute, forlorn:II.quem tu semper nudum esse voluisti,
Cic. Fl. 21, 51:senecta,
Ov. H. 9, 154:senectus,
Juv. 7, 35:quis tam nudus, ut, etc.,
id. 5, 163:sine amicis, sine hospitibus, plane nudum esse ac desertum,
Cic. Verr. 2, 4, 66, § 148.—Transf.A. 1.In gen., bare, mere, pure, simple, sole, alone, only:2.nuda ista si ponas, judicari qualia sint non facile possim,
Cic. Par. 3, 2, 24:ira Caesaris,
Ov. Tr. 3, 11, 17:locorum nuda nomina,
Plin. 3, praef. §2: virtus nudo homine contenta est,
Sen. Ben. 3, 18, 2:nuda rerum cognitio,
Plin. Ep. 5, 8, 4:nuda virtus,
Petr. 88: nudā manu captare fontem, i. e. without a cup, Sen. Hippol. alt. 519.—So freq. in jurid. Lat.:nudo animo adipisci quidem possessionem non possumus: retinere tamen nudo animo possumus,
Paul. Sent. 5, tit. 2:etiam nudus consensus sufficit obligationi,
Dig. 44, 7, 51; Gai. Inst. 3, 154.—Esp., in phrases.(α).Nudum pactum, a bare agreement, i. e. a contract without consideration:(β).ex nudo enim pacto inter cives Romanos actio non nascitur,
Paul. Sent. 2, 14, 1.—Nudum jus, an unexecuted right:B.qui nudum jus Quiritium in servo habet, is potestatem habere non intellegitur,
Gai. Inst. 1, 54; 3, 166.—In partic.1.Simple, unadorned:2.Commentarii (Caesaris) nudi sunt, recti et venusti, omni ornatu orationis tamquam veste detractā,
Cic. Brut. 75, 262:brevitas nuda atque inornata,
id. de Or. 2, 84, 341:quoniam dicendi facultas non debeat esse jejuna atque nuda,
id. ib. 1, 50, 218:nuda et velut incompta oratio,
Quint. 8, 6, 41; cf. id. 2, 4, 3; Ov. A. A. 3, 747:sedit humo nudā, nudis incompta capillis,
Ov. M. 4, 261.—Undisguised, unadorned, not veiled or obscured:veritas,
Hor. C. 1, 24, 7:nudissima veritas,
Cael. Aur. Chron. 1, 5, 176:simplex ac nuda veritas,
Lact. 3, 1, 3: nuda verba, unveiled, i. e. obscene words, Plin. Ep. 4, 14, 4.—Hence, adv.: nūdē, nakedly, simply (post-class.):aliquid tradere breviter ac nude,
Lact. 3, 1, 11. -
4 rēmigium
rēmigium ī, n [remex], an oar-plying, rowing: Olli remigio noctemque diemque fatigant, V.— Rowing apparatus, the oars: Nudum remigio latus, H.: mutabile, oars that can be shifted, Ta.: lembum Remigiis subigit, V.—Of wings: volat per aëra Remigio alarum, v., O.— Oarsmen, rowers: suppleverat remigio navīs, L.: remigium classicique milites, L.: vitiosum Ulixei, H.* * *rowing, oarage -
5 nudus
nūdus, a, um1)а) (тж. n. membra V — acc. graec.) голый, нагойnudo vestimenta detrahĕre погов. Pl — снимать одежду с голого ( о невозможном)б) непокрытый ( caput Sl); обнажённый ( ensis V); босойnudis pedibus H, Sl, Pt — босикомв) неосёдланный ( equus Sil); легко одетый, полуодетый ( inermis nudusque L); очищенный от сучьев ( stipes QC); лишённый листьев, облетевший, голый ( nemus Sen); лишённый растительности ( colles L)2) непогребённый ( ossa Cld)3) невооружённый (dextra L; certamen St)4) незанятый, пустой (domus, subsellia C)5) беззащитный ( eques C); незащищённый, неприкрытый ( nudo corpore pugnare Cs); беспомощный ( senecta O)6)а) лишённый (aliquā re, ab aliquā re или alicujus rei C etc.)б) лишённый украшений ( capilli O); простой, написанный простым языком ( commentarii Caesaris C); неприкрашенный, сущий ( veritas H)7) бедный, неимущий ( homo Pl)8) непристойный ( verba PJ)9) чистый, подлинный, истинный (simplicitas O; virtus Pt); сплошной, один лишь ( ira O) -
6 Ó navís, referént ín mare té novi flúctus!
О корабль, отнесут в море опять тебя волны!Гораций, "Оды", I, 14, 1-8:Ó navís, referént ín mare té noviPórtum! Nónne vidés, utNúdum rémigió latus,О корабль, вот опять в море несет тебяБурный вал. Удержись! В гавани якорь свойБрось! Ужель ты не видишь,Весла, - бурей твоя мачта надломлена, -Снасти страшно трещат, - скрепы все сорваны,(Перевод А. Семенова-Тян-Шанского)Только что успел накидать на бумагу. Я думаю, и Гораций так делал с Меценасом: посылал ему черное... Я еще и сам не знаю, кончено оно или нет, хорошо или дурно; но знаю только, что Гораций говорил "ad rempublicam": O navis referent in mare te novi fluctus? (П. А. Вяземский - А. И. Тургеневу, 13.VI 1819.)Берстель кряхтел, ему не спалось, он выкурил еще одну трубку, потом долго смотрел на серое полотно палатки, и она казалась ему парусом на корабле, и корабль останавливался, и снова плыл, и опять останавливался, и так без конца. И все складывалось в знакомую и давно забытую латынь, похожую на монашескую молитву:O navis, referent in mare te noviFluctus. O quid agis? Fortiter occupaPortum. (Ю. Н. Тынянов, Смерть Вазир-Мухтара.)Латинско-русский словарь крылатых слов и выражений > Ó navís, referént ín mare té novi flúctus!
Перевод: со всех языков на все языки
со всех языков на все языки- Со всех языков на:
- Все языки
- Со всех языков на:
- Все языки
- Английский
- Русский